ŞEKER TÜKETMEK DİYABET Mİ YAPIYOR?

Diyabet günümüz dünyasında en önemli sağlık sorunlarından biri olarak kabul edilmektedir. Dünya genelindeki artışa paralel olarak ülkemizde de görülme sıklığı ve hasta sayısı hızla artmaktadır. Bulaşıcı olmadığı hâlde salgın yapan bu hastalık tüm ülkelerde genellikle erişkin yaş grubunu etkilemekte, hem doğrudan hem de dolaylı etkileri ile sağlık sistemlerini ve toplumsal yaşamı tehdit etmekte. Gerekli önlemler alınmazsa diyabetin her geçen gün daha fazla insanı etkileyeceği ve diğer kronik hastalıklarla birlikte sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini tehdit etmeye devam edeceği bilinmektedir. Yemek yedikten sonra kan şekeriniz yükselmeye başlar ve bunu normale getiren hormon olan insülin işe koyulur ve stabilize eder. Ancak bağışıklık sisteminiz pankreasınıza saldırdığında insülin üretme yeteneği ortadan kalktığında Tip1 diyabet ortaya çıkar. Tip2 diyabet ise, şeker hastalığının en yaygın ve en sinsi şeklidir. Pankreasın yeterli miktarda insülin salgılayamaması veya salgılanan insülinin yeterli derecede kullanılmaması nedeniyle kan şekerinin yükselmesi durumunda da Tip 2 diyabet ortaya çıkar.

Şeker tüketimi bunun neresinde?

Şeker tüketimi doğrudan her iki türe de neden olmaz. Bununla birlikte, çok fazla yemek kilo alımına neden olabilir. Bunun bir sonucu olan obezite ise tip 2 diyabet için bir risk faktörüdür. Aslında şeker tüketmek doğrudan tip 2 diyabete neden olmasa da, bazı kanıtlar şekerin daha kolay ulaşılabilirliğinin diyabeti daha yaygın hale getirdiğini göstermektedir.

Peki Her Şeker Aynı Etkiyi Mi Yapıyor?

Gazlı içecekler, meyve içecekleri, tatlılar, atıştırmalıklar ve tahıllı tatlılar gibi yüksek oranda rafine edilmiş, işlenmiş gıdalarda ve içeceklerde bulunan ilave şekerler, doğal olarak meyve ve sebzelerin içerisinde bulunan şekerden daha çok Tip2 diyabet için risk oluşturmaktadır. Çünkü meyve ve sebzelerde bulunan doğal şekerler bir üretim veya işleme geçirmiyor ve sonradan eklenmiş de değil. Bu tür şekerler lif, su, antioksidanlar, vitamin, mineral yönünden zenginken aynı zamanda sindirilip daha yavaş emilir ve kan şekerinde hızlı artışlarına neden olmaz. Bu ise doğal şekerlerin bir risk oluşturmasını ortadan kaldırır.

Hayvan modellerinde ve insan araştırmalarında aşırı şekerle beslenmenin insülin duyarlılığını ve insülin salgısını azalttığı bildirilmiştir. Son zamanlarda yapılan birkaç epidemiyolojik çalışmada, artan tatlandırıcı eklenmiş şeker tüketimi, artan tip 2 diyabet ve insülin direnci riski ile ilişkilendirilmiştir.

Sistematik bir incelemede, daha yüksek SSB (şekerle tatlandırılmış içecekler) tüketiminin, daha fazla tip 2 diyabet insidansı ile ilişkili olduğunu ve her ek günlük porsiyon için riskin %18 arttığını bulunmuştur.

İlave Şeker Bir Diyabet Riski!

İlave (eklenen) şekerler tüm beslenmede en çok tartışılan konular arasındadır. İlave şeker tüketimi, artan obezite riski ve dislipidemi, yüksek kan basıncı, diyabet, alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı ve hatta bilişsel gerileme dahil, kanser ve kardiyovasküler hastalık (KVH) için artan risk faktörleri ile ilişkilendirilmiştir. İşleme veya hazırlama sırasında, lezzeti, viskoziteyi, dokuyu, rengi ve dayanıklılığı arttırmak için gıdaya şeker eklenebilir. İlave şeker terimi, diyetlerde doğal olarak bulunmayan ve esas olarak sakaroz ve yüksek fruktozlu mısır şurubundan (HFCS) oluşan şekerlere işaret etmektedir. Şurup örnekleri arasında mısır, akçaağaç, yüksek fruktozlu mısır ve malt ve beyaz, kahverengi ve ham şekerler gibi tatlandırıcılar; fruktoz, bal, melas, susuz dekstroz ve kristal dekstroz ilave şeker örnekleridir. Laktoz ve fruktoz gibi süt ve meyve şekerleri ilave şeker olarak kabul edilmemektedir. Deneysel ve epidemiyolojik kanıtlar, ilave şeker tüketiminin (yani, yiyecek ve içeceklere eklenen kalorili şekerler veya tatlandırıcılar) obezite ve tip 2 diyabet (T2DM) gibi kronik hastalık durumları ile ilişkili olduğunu ve muhtemelen düzensizlik ile ilişkili doğrudan ve dolaylı fizyolojik mekanizmalar tarafından aracılık edildiğini göstermektedir. Her canlı hücrenin doğal bileşeni olan şeker içermeyen bir diyet oluşturmak mümkün değildir. Aslında, dünyadaki tüm yaşam, atmosferik CO2 ve sudan glikoz, fruktoz ve sakaroz oluşturmak için güneşten enerji yakalayan fotosenteze bağlıdır. Bu nedenle, diyet tartışması tüketim miktarları

ve eşikleri ile ilgilidir. Meyveler, sebzeler ve süt gibi birçok doğal şeker içeren gıdanın sağlık için faydalı olduğunu ve T2DM'yi önlemeye yardımcı olduğunu kabul ederek, tartışma 'ilave şeker' veya 'serbest şekerler' üzerine odaklanır. Bu bilgiler ışığında yapılan bir çalışmanın amacı da şekerle tatlandırılmış içecek (SSB) alımının T2DM geliştirme riskine katkıda bulunabilme durumunu prospektif olarak Taylandlı yetişkinlerde incelemek olmuştur. Bununla birlikte, Asya popülasyonlarında bu ilişkiyi değerlendiren az sayıda ve tutarsız çalışma olmasıyla bu çalışma ilişkiyi değerlendirmede referans olmuştur. Günde bir veya daha fazla SSB tüketen kadınlarda 8 yıllık takipte artan T2DM insidansı ile ilişkili bulunmuştur ancak erkeklerde böyle bir ilişki saptanmamıştır. Bu çalışmayı destekler nitelikteki bir çalışma şeker ilave edilmiş soda tüketiminin Meksikalı kadınlarda diyabet riskini arttırdığını  ön görmüştür. Soda-diyabet ilişkisi, intrauterin ve çocuklukta aşırı beslenme (yüksek doğum ağırlığı, premenarşta daha yüksek yağlanma ve 18-20 yaşlarında daha yüksek yağlanma) yaşayan kadınlar arasında daha güçlü görülmüştür. Şekerle tatlandırılmış soda tüketimi, diğer popülasyonlarda bildirilene benzer bir büyüklükte Meksikalı kadınlar arasında artan diyabet riski ile ilişkili bulunmuştur.

Peki Sonuç Olarak Şeker Ne Yapıyor?

Diyetin T2DM gibi bir hastalık geliştirme üzerindeki etkisine ilişkin kanıtlar esas olarak epidemiyolojik, gözlemsel çalışmalardan gelmektedir. Obez bireyler şeker dahil pek çok şeyi yerler. T2DM, esas olarak, şeker tüketiminin geliştiği endüstriyel ülkelerde artan vücut ağırlıkları ve hareketsizlik nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, ülkelerdeki epidemiyolojik çalışmalar şekerin bir kalori kaynağı rolü dışında T2DM üzerinde herhangi bir nedensel etkisi olduğunu önermek için çok az şey bulmaktadır. İlave şekerler tipik olarak gazlı içecekler, meyve içecekleri, tatlılar, atıştırmalıklar ve tahıllı tatlılar gibi yüksek oranda rafine edilmiş, işlenmiş gıdalarda ve içeceklerde bulunur. Ultra işlenmiş yiyecek ve içecekler, kaynaklandıkları ve genellikle kalorisi yoğun (yani yüksek kalorili) tüm gıdalara (meyveler, sebzeler veya tahıllar) çok az benzerlik göstermektedir. İlave şeker tüketiminin artmasının aşırı kalori alımına ve T2DM gibi bulaşıcı olmayan hastalık riskine katkıda bulunduğu endişeleri nedeniyle, hem küresel olarak hem de ABD'de ilave şeker tüketiminin azaltılmasını teşvik eden kılavuzlar, sağlığı iyileştirmek ve  hastalıkları önlemek için bireyin yaşamı boyunca teşvik edilmektedir. Diyet tavsiyeleri arasında, bir popülasyon ortalaması olarak serbest şekerlerden toplam enerjinin %10'a kadar alımının temelde güvenli olduğu ve temel mikro besinlerin alımını tehlikeye atmayacağı konusunda geniş bir fikir birliği olmuştur.

KAYNAKLAR:

1.Kaynak İ, Polat Ü. Diabetes Mellitus’lu Hastaların Tamamlayıcı Ve Alternatif Tedavileri

Kullanma Durumları Ve Diyabet Tutumları İle İlişkisi. Genel Tıp Dergisi.2017:27(2);56-64.

2. Dimeglio L, Molina C, Oram R. Type 1 Diabetes. Semiar Journal.2018:391;2449-2462.

3. Mejia E, Pearlman M. Natural Alternative Sweeteners And Diabetes Management. Current

Diabetes Reports.2019:19(142);1-10.

4. Merino B, Fernández-Díaz C, Cózar-Castellano I, Perdomo G. Intestinal Fructose And

Glucose Metabolism İn Health And Disease. Nutrients Journal.2019;12(94):2-35.

5. Khawaja A. H, Qassim S, Hassan N. A, Arafa A. Added Sugar: Nutritional Knowledge And

Consumption Pattern Of A Principal Driver Of Obesity And Diabetes Among Undergraduates

İn UAE. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews.2019:13;2579-2584.

6. López M, Colchero A. Productivity Loss Associated With The Consumption Of Sugar-

Sweetened Beverages İn Mexico. Preventive Medicine.2018:115;140-144.

7. Leant M, Morenga L. Sugar And Type 2 Diabetes. British Medical Bulletin. 2016:120;43-

53.

8. Lang A, Kuss O, Filla T, Schlesinger S. Association Between Per Capita Sugar Consumption

And Diabetes Prevalence Mediated By The Body Mass İndex: Results Of A Global Mediation

Analysis. European Journal Of Nutrition.2020:60;2021-2121-2129.

9. Papier K, Bain C, Banwell C, Seubsman S, Sleigh A, Jordan S. Consumption Of Sugar-

Sweetened Beverages And Type 2 Diabetes İncidence İn Thai Adults: Results From An 8-Year

Prospective Study. Citation: Nutrition & Diabetes. 2017:7;1-6.

10. Rippe J, Angelopoulos T. Relationship Between Added Sugars Consumption And Chronic

Disease Risk Factors: Current Understanding. Nutrients Journal.2016:8(697);2-19.

11. Sneed N, Patrician P, Morrison S. Influences Of Added Sugar Consumption İn Adults With

Type 2 Diabetes Risk: A Principle‐Based Concept Analysis.Wiley Periodicals.2019:1-9.

12. Stern D, Mazariegos M, Panozo E, Campos H, Malik V, Lajous M, Ridaura R. Sugar-

Sweetened Soda Consumption Increases Diabetes Risk Among Mexican Women. The Journal

Of Nutrition.2021:795-802.